27. judaizm i religie powiązane (hebrajczycy, izrael, kabała, karaimi, mandaizm, mozaizm, palestyna, samarytanie, żydzi) oraz ringatu

27. 10. 2. 4. obrzędy i zwyczaje nie związane z porami roku (cz 1)

 

szabat (cz 1)

 

w czasach wędrówki do ziemi obiecanej izraelici musieli zgromadzić zapas manny na dwa dni, jeżeli przypadał szabat. 

obowiązywało oddzielenie części ciasta (challa) w trakcie sporządzania chały i spalenie go jako symboliczne przekazanie pierwocin ciasta. 

w czwartek żydzi wykonują zakupy, pranie, prasowanie, przygotowanie ubrań świątecznych. w czwartek wieczorem kąpią się w domu, a w piątek rano w mykwie przez trzykrotne zanurzenie całego ciała z głową. 

w czasach świątyni szabat rozpoczynał się i kończył na dźwięk szofaru, przez kapłana na dachu świątyni. 

szabat rozpoczyna się od zachodu słońca w piątek przedwieczornym nabożeństwem w synagodze, kończy je kadisz sierocy. 

szabat to święto na pamiątkę odpoczynku boga po sześciu dniach stworzenia świata, święcenie soboty, specjalny dar boga dla narodu żydowskiego. w tym dniu każdy żyd otrzymuje od boga nową duszę. 

szabat zaczyna się w piątek wieczorem (religijna sobota rozpoczyna się wraz ze zmierzchem) powitaniem święta, czyli zapaleniem dwóch świec przez panią domu, wypowiedzieniem błogosławieństwa świec (birkat ha-nerot) i odmówieniem przez pana domu błogosławieństwa kidusz nad czarą wina. 

obowiązują dwa posiłki: w piątkowy wieczór i w sobotnie południe, w trakcie nich śpiewa się hymny szabatowe. 

kabalat szabat (powitanie szabatu) obejmuje fragmenty psalmów i hymn lecha dodi. od wykonania tego hymnu zabronione jest wykonane wszelkich prac. po kabalat szabat odmawia się modlitwy maariw (kriat szemia, błogosławieństwa, amida). na koniec maariw wypowiada się fragment wajechulu, który ma przypominać opis stworzenia świata przez sześć dni. 

po powrocie z synagogi śpiewa się "szalom alejchem" i hymn "eszet chajil", ojciec i matka kładą ręce na głowach dzieci i wypowiadają formułę błogosławieństwa dla synów "niech ci bóg uczyni tak, jak efraimowi i manassesowi", dla córek "niech uczyni ci bóg jak uczynił pramatkom sarze, rebece, racheli i lei", i trzy wersety birkit kohanim "niech bóg pobłogosławi cię, i niech cię strzeże, niech bóg sprawi, żeby jego opatrzność oświecała cię i niech udzieli ci łaski, niech bóg skieruje swoją opatrzność ku tobie i obdarzy cię pokojem". 

stół jest ubrany na biało, kielich złoty, srebrny lub szklany, dwie chały jako symbol dwóch porcji manny. osłona na pieczywie to symbol rosy pokrywającej pokarm na pustyni, sól jest symbolem świętości. stół szabatowy symbolizuje ołtarz świątynny. jedzenie jest pobłogosławione przez mężczyznę, który próbuje chleba i wina. następują modlitwy, fragmenty tanach, dyskusja, rytualne obmycie rąk, dziękczynienie za spożyty posiłek. podawanie posiłków, które obecni szczególnie lubią to micwa. uczestnicy śpiewają hymny szabatowe zmirot i inne pieśni. 

w sobotę rano odmawia się modlitwy w synagodze (szacharit i musaf, modlitwa odczytywana z sefer tora), wierni odmawiają choci kadisz. później spożywa się posiłek szabatowy, studiuje torę (kowim midrasz). 

codzienna ofiara powinna być w dzień szabatu podwojona (księga liczb). w szabat wprowadzono zakaz składania jakichkolwiek ofiar poza szabatową (dokument damasceński). 

oneg szabat to akt spełnienia radości w szabat (księga izajasza). 

w późne popołudnie spożywa się trzeci posiłek szabatowy (seuda szilit). 

zwolennicy cadyka słuchali jego nauk, oddawali się medytacji mistycznej, przeciągali seuda szilit i czas szabatu, gdyż uważali że w tym czasie dusze potępionych uwalniane są z gehenny. 

po nabożeństwie wieczornym obchodzi się ceremonię hawdali (rozdzielenia), która oddziela czas święty od ludzkiego, na koniec spożywa się melawe malka, ostatni posiłek szabatu. 

szabat kończy się po około jednej godzinie po zachodzie słońca w sobotę (mocej szabat - zakończenie szabatu), kiedy na niebie pojawią się trzy gwiazdki położone blisko siebie (cet hakochawim). następuje kidusz, błogosławieństwa, posiłek melawe malka, zakończony przed północą. 

kabalat szabat i melawe malka zostały wprowadzone przez kabalistów. 

szabat stanowi połączenie męskiego i żeńskiego pierwiastka natury boga, związek szechiny i boskości, w tym dniu grzesznicy w gehennie odpoczywają, w wyznawców wstępuje dodatkowa dusza (neszame jetera), siły zła (sitra achra) tracą moc czynienia zła (kabała). 

w trakcie szabatu nie wolno pracować, podróżować na odległość dłuższą niż 10 łokci, handlować, rozmawiać o interesach, zapalać ognia (księga wyjścia), zapalać papierosów, jeść tego, co znajduje się na polu, wymawiać "głupich i próżnych słów", wnosić i wynosić czegokolwiek z domu, nosić przy sobie wonnej maści, nosić niemowlęta, przymuszać niewolnika, służącej i najemnika do wykonywania pracy, świętować szabat w miejscach bliskich poganom (dokument damasceński), używać urządzeń elektrycznych, dania (np czulent) dogotowują się przez noc i są podawane w sobotę na obiad, windy (tzw windy szabatowe) powinny zatrzymywać się samoczynnie i otwierać na każdym piętrze. istniał nakaz zakładania czystej i świeżej odzieży.

Waldemar Mierniczek