27. judaizm i religie powiązane (hebrajczycy, izrael, kabała, karaimi, mandaizm, mozaizm, palestyna, samarytanie, żydzi) oraz ringatu

27. 0. 2. synkretyzm (cz 1)

 

słabiutka hipoteza, że monoteizm wywodzi się od ideologii amenhotepa iv echnatona stosowanej jako kult atona, ponieważ aton nie był bogiem jedynym, tylko bogiem najważniejszym. 

grecki adonis pochodzi od fenickiego adon (pan), czyli hebrajskiego adonai (?). 

starosemicki el był żonaty z beruth jako symbolem bejrutu, co znajduje analogie w związkach melkarta i tyru, jahwe i jerozolimy, tanit i baal hammona z kartaginą. 

istnieje związek pomiędzy jahwe i baalem jako "cwałującym po niebie". 

w kuntilled ajrud na synaju odkopano budynek-świątynię z ix-viii pne, a w nim malowidła, inskrypcje, słoje pithoi, a na nich inskrypcje, np "jahwe z samarii i jego aszera", "jahwe z temanu i jego aszera", także dotyczące baala. 

hetycki bóg świata zmarłych, dumuzi, był czczony w czasach odstąpienia izraela od kultu jahwe (księga ezechiela). 

mity o stworzeniu świata zawarte w biblii i enuma elisz wskazują na wspólne korzenie tego mitu lub na przejęcie tego mitu przez żydów z babilonii. 

żydowski mit o stworzeniu świata odpowiada greckiemu modelowi stworzenia świata przez uranosa i gaję (mocno naciągane) oraz babilońskim historiom o anunnakich (też naciągane). 

dilmun to sumeryjski eden. kara za jedzenie roślin przez enki i stworzenie bogini ninti dla uleczenia żebra enki to bezpośrednie inspiracje dla biblijnej opowieści o raju, owocach drzewa dobra i zła, a także o stworzeniu ewy z żebra adama. 

hurycko-hetycki nit o appu i jego synach: złym i sprawiedliwym to mit o kainie i ablu lub mit o jakubie i ezawie. 

mit o potopie został przejęty z sumeru z eposu o gilgameszu. 

lilith, żeński demon asyryjsko-babiloński, był pierwowzorem żydowskiej lilith, a być może także greckiej lamii. 

wskazuje się na babilońskie korzenie historii o esterze. 

opowieść o judycie została zaczerpnięta z mitologii ugaryckiej, a konkretnie z opowieści o aghacie, która jako królewska córka paghat mści się na yatpanie, sprawcy śmierci brata paghat, w taki sam sposób jak judyta na holoferniesie. 

egipskie pieśni harfiarza prawdopodobnie stanowiły inspirację dla księgi koheleta. kohelet był identyfikowany z henochem. 

egipskie napomnienia amenemotepa stały się podstawą dla księgi przysłów. 

42 zaprzeczenia bogini maat są brane pod uwagę jako inspiracja do dekalogu (słabe). 

przekazanie mojżeszowi dziesięciu przykazań może być przekazaniem przez utu praw hammurabiemu (też słabe). 

z sumeru miał zostać przejęty wąż jako symbol postępu zła (słabiutkie). 

biblia zawiera opis budowy wieży babel, którą był prawdopodobnie ziggurat w babilonie. 

judaizm mógł zaczerpnąć od zaratusztrianizmu idee pośmiertnej wędrówki dusz do nieba lub piekła, sądu ostatecznego (wątpliwe), przyjścia mesjasza, odpowiedzialności za swoje czyny przed bogiem, koszerność, kult ognia (mitra, uosobienie boga ze światłością, także chrześcijańskie boże narodzenie) i wizerunek krzewu gorejącego. 

frawaszi, wieczna dusza każdego bytu, która jest porównywana do ptaka z pięknymi skrzydłami, może stanowić pierwowzór aniołów opiekuńczych (stróżów) w judaizmie i chrześcijaństwie. 

karaimizm wyłonił się z judaizmu, ma wspólne wątki z islamem i chrześcijaństwem, od saduceuszy przejął niechęć do tradycji, która nie ma podstaw w torze, od esseńczyków skłonność do ascezy. 

mandaizm składa się z wątków egipskich, żydowskich, chrześcijańskich, gnostyckich i zaratusztriańskich.

Waldemar Mierniczek