27. judaizm i religie powiązane (hebrajczycy, izrael, kabała, karaimi, mandaizm, mozaizm, palestyna, samarytanie, żydzi) oraz ringatu

 28. 8. 2. 7. 1. wojna, bóstwa militarne, pokój (cz 8)

wojny izraela (północnego) i judy (cz 2)

mesza, król moabitów, lennik króla izraela północnego achaba, zbuntował się po jego śmierci  przeciwko jego następcy joramowi, który panował w latach 852-841 pne. joram wyprawił się na meszę w sojuszu z królami judy (jozafatem) i edomu. podczas siedmiodniowej wędrówki zabrakło im wody. prorok elizeusz nakazał wykopać rowy, które cudownie napełniły się wodą. mesza został pokonany. nie mogąc wyrwać się z oblężenia złożył pierworodnego syna w ofierze kemoszowi. przerażeni tym izraelici uciekli. 

chazael, król aramu, panował w latach 844/842 - 800 pne, został namaszczony na króla przez elizeusza, pokonał jorama pod ramot, pobił izraelitów w gileadzie, gadytów, rubenitów, manassytów. 

inne cuda elizeusza: ukazanie słudze anielskich rydwanów, porażenie wojsk syryjskich ślepotą, przywrócenie wzroku żołnierzom syryjskim (2 księga królewska). 

jozafat (zm ok 848), król judy, zbudował flotę w esjon-geber, ale została rozbita. król moabu zbuntował się przeciwko izraelowi, jozafat i król edomu wyruszyli razem do bitwy, bóg dał im zwycięstwo. 

joram, syn jozafata, mąż atalii, król judy panujący w latach 848-841 pne, po objęciu władzy kazał zamordować sześciu braci i ich zwolenników. za jego panowania wyzwolił się edom. filistyni i arabowie najechali judę biorąc do niewoli synów jorama, z wyjątkiem ochozjasza, który zmarł w wyniku choroby. 

w czasie wojny z jehu chazael zajął zajordanię i zdobył filistyńskie gat, zaniechał ataku na judę po otrzymaniu trybutu. 

atalia (zm 835), córka achaba i fenickiej księżniczki izebel, wymordowała po śmierci ochozjasza pozostałych członków rodziny królewskiej i objęła tron. ocalał jedynie joasz, ukryty przez jehoszebę, gdyż był dzieckiem. atalia została obalona w wyniku buntu kapłanów jahwe pod wodzą jehojady i zabita. 

joachaz, król izraela północnego, panował w latach 814-798 pne, zmagał się z władcami aramu-damaszku, za nieposłuszeństwo wobec jahwe doznał klęsk. armia izraela musiała zostać zredukowana. 

ben-hadad iii, król aramu-damaszku, syn chazaela, został trzykrotnie pokonany przez joasza, króla izraela, który panował w latach 798-782 pne. odzyskanie ziem było zgodne z przepowiednią elizeusza. 

amazjasz, syn joasza i joaddan, objął władzę w królestwie judy po śmierci ojca. zemścił się na mordercach ojca, darował życie ich synom. zwyciężył edomitów zdobywając twierdzę sela, przegrał wojnę z izraelem pod bet szemesz, został pojmany, uciekł do lakisz i tam został zamordowany. joasz, zwycięzca spod bet-szemesz, splądrował jerozolimę. 

jeroboam ii, władca królestwa izraela w latach 793-753 pne, syn joasza, odzyskał ziemie utracone za panowania joachaza, jednak za jego panowania następował upadek moralno-religijny. 

azariasz (791-739), król judy, prowadził zwycięskie wojny z filistynami, zburzył gat, jabne, aszdod, zmusił do uległości ammonitów, zwyciężył arabów z gu-baal, wzmocnił mury jerozolimy, zorganizował silną, dobrze zorganizowaną i wyposażoną armię. 

menachem, król izraela od 752 do 742 pne, zamordował szalluma, przejął po nim tron, krwawo stłumił bunt przeciw sobie, składał trybut asyrii. 

pekach, syn remaliasza, król izraela północnego, panował w latach 740-732 pne, był tarczownikiem poprzedniego władcy pekachiasza, którego zamordował. jako członek koalicji antyasyryjskiej, z królem aramu resinem obległ jerozolimę chcąc zmusić króla judy achaza do wstąpienia w szeregi koalicji, co skończyło się wtargnięciem asyryjczyków i zajęciem terenów izraela. został zabity przez ozeasza, który przejął po nim tron (2 księga kólewska). 

achaz, król judy w latach 734-728 pne, bronił jerozolimy przed wojskami izraela i aramu. achaz sprzymierzył się z asyrią, kóra zmusiła wojska do odstąpienia od oblężenia (wojna syro-efraimska). 

resin, król aramu-adamaszku, panujący od ok 740 pne, stworzył koalicję antysyryjską z izraelem, arabami, fenicją i filistynami. w czasie wojny syro-efraimskiej na pomoc achazowi przyszedł król asyrii tidlat-pileser iii, który zmusił wojska koalicji do wycofania się, a w 732 zdobył damaszek. resin został stracony. 

ozeasz panował w północnym izraelu w latach 732-722 pne, był lennikiem asyrii, sprzymierzył się z egiptem i odmówił płacenia trybutu. salmanasar v zajął cały izrael północny z wyjątkiem samarii, której oblężenie trwało przez trzy lata. po zdobyciu miasta ozeasz został stracony, ludność przesiedlona do asyrii i medii. 

turtannu (tartan) to naczelny dowódca wojsk asyryjskich, np turtannu sargona ii zdobył aszdod (księga izajasza). turtannu sannacheryba nakłaniał żydów do poddania jerozolimy (2 księga królewska). 

za czasów króla judy ezechiasza w latach od 716 do 687 pne, 500 ludzi z pokolenia symeona wytępiło doszczętnie amalekitów w górach seir. podczas wojny ezechiasza z królem asyrii sennacherybem anioł boga zabił wojsko asyryjskie stacjonujące pod lakisz. 

amon (661-639 pne), król judy, zginął z rąk dworzan w pałacu. spiskowcy zostali schwytani i straceni. z jedidą z boskat miał syna jozjasza, który objął po nim tron. 

w bitwa pod megiddo (609 pne) starły się wojska judy (jozjasz, 649-609 pne) z wojskami egiptu (necho ii). bitwa zakończyła się zwycięstwem egipcjan i śmiercią króla judy. necho ustanowił joachaza (syna zabitego króla, 632-po 609 pne) nowym władcą. faraon necho ii zrzucił go z tronu po trzech miesiącach panowania i ustanowił władcą eliakima nazywając go jojakim. 

abdeel był dowódcą wojsk króla judy jojakima panującego w latach 609-598 pne (księga jeremiasza). 

w 597 pne nabuchodonozor ii po raz pierwszy zdobył jerozolimę. deportowano kilka tysięcy mieszkańców. na tronie osadzono sedecjasza (618-po 587 pne), który złożył przysięgę na wierność królom babilonu. w 597 pne skończył się okres pierwszej świątyni i rozpoczął okres niewoli babilońskiej. sedecjusz podniósł bunt w 593 pne. 

zdobycie i zburzenie jerozolimy w 587 pne zostało dokonane przez nabuchodonozora ii. skończyło się spaleniem świątyni, deportowaniem całej ludności do babilonii, wcieleniem terytorium judy do babilonii.

Waldemar Mierniczek