27. judaizm i religie powiązane (hebrajczycy, izrael, kabała, karaimi, mandaizm, mozaizm, palestyna, samarytanie, żydzi) oraz ringatu

 27. 8. 2. 7. 5. literatura (cz 8)

inne dzieła i ich twórcy (cz 2)

- "imię róży" ubmerto eco (1932-2016) zawiera odniesienia do samaela, 

- esseńczycy zajmowali się przepisywaniem ksiąg, 

- icchak ewen (1861-1925), pisarz i dziennikarz, napisał wspomnienia z czasów chasydzkich "z cadykowego dworu", 

- shellenizowany żyd ezechiel napisał "eksagoge" w iii lub ii w pne, dramat prawie wiernie opisujący wyjście żydów z egiptu i historię mojżesza, 

- samaela spotykamy w książce „ustami ewy” penelope farmer (ur 1939), 

- „de opificio mundi” (o stworzenu świata) została napisana przez filona z aleksandrii dla żydów i hellenów, żeby poznali judaizm, zawiera opis stworzenia świata i komentarz, 

- szymon firkowicz (1897-1982) pisał wiersze poświęcone motywom religijnym, kolekcjonował podania i legendy karaimskie, przekładał mickiewicza na karaimski, 

- nefilim spotykamy w serii "szeptem" becci fitzpatrick (ur 1979), 

- józef flawiusz (37-po 94), historyk z rodu kapłańskiego, walcząc w powstaniu żydowskim w 27 dostał się do niewoli, uwolnił go wespazjan, który obdarzył go obywatelstwem rzymskim. flawiusz dokonał podziału 22 wskazań na 20 przykazań, opisywał powstania machabejskie, napisał apologetykę „przeciw apionowi”, 

„sentencje focylidesa” - apokryf starotestamentowy o charakterze mądrościowym, i lub ii w (focylides z miletu żyjący w vi w pne nie mógł być autorem utworu), zawiera 230 pouczeń moralnych i przysłów. 

- „where the pelican builds and other poems” - tomik wierszy z 1885 mary hannay foott (1846-1918) zawierający wiersze oparte na „biblii”, np „the pelican builds”, at the fords of jordan”, the magi to the star”, 

- nauki jakuba franka (1726-1791) były wydawane w polsce - "rozmaite adnotacje, przypadki, czynności i anegdoty pańskie" (1996), "księga słów pańskich" (1997), 

- metatron jest bohaterem książki "dobry omen" neila gaimana (ur 1960) i terry'ego pratchetta (1948-2015), 

- "autopamflet" jana gerharda (1921-1971) wspomina o samaelu, 

- johann wolfgang von goethe (1749-1832) umieścił w „fauście” mefistofelesa, 

- juda halevi (1075-1141), poeta hebrajski, rabin i filozof, pisał wiersze religijne i świeckie, wiele z nich weszło w skład żydowskiej liturgii, jego dzieło „kuzari” to księga argumentów na korzyść pogardzanej religii, wyłożenie fundamentów judaizmu, zwalczanie argumentów muzułmanów, chrześcijan i karaimów, w formie dialogu między królem chazarów i żydem, 

- „haran gewaita” - opis migracji mandejczyków z egiptu do palestyny dokonany przez ich samych, w 37 uciekli przed prześladowaniami za jordan w okolice harranu, potem do persji, 

- hegesippos (iv w) przełożył na łacinę "wojnę żydowską" józefa flawiusza, z wikipedii nie wynika, czy to dzieło nazywało się „josippon”, czy też „josippon” to inne dzieło historiograficzne hegesipposa opowiadające o losach żydów w okresie drugiej świątyni, które powstało na podstawie "wojny żydowskiej" józefa flawiusza. było bardzo popularne, wydane w 1475, w 1510 i w 1544, tłumaczone na łacinę, angielski, niemiecki i jidysz, współczesne wydania pochodzą z 1956, 1969, 2010, 

- abraham goldfaden (1840-1908), członek grupy teatralnej, napisał 50 sztuk teatralnych inspirowanych folklorem i wątkami biblijnymi, np "szulamit oder bat jeruszalajim" (sztuka oparta na „pieśni nad pieśniami”), „juda macabi”, „bar kochba”, 

- w wierszu zbigniewa herberta (1924-1998) „potęga smaku” występuje mefistofeles, 

- "władczyni mroku" k c hiddenstorm, zawiera fragmenty o azazelu, 

- w „pracownikach morza” wiktora hugo (1802-1885) belial jest ambasadorem piekła w turcji, 

- belial występuje w jednej z książek aldousa huxleya (1894-1963) jako kwintesencja zła, 

- mojżesz ben israel isserles (1520?-1572), naczelny rabin krakowa, opracował komentarz do „szulchan aruch”, 

- razjel występuje w książkach anety jadowskiej (ur 1981) "heksalogia o wiedźmie", samael w książce „nogowie muszą byś szaleni”,

- "rozmowy, które miał król salomon mądry z marchołtem grubym a sprośnym" jana z koszyczek (1488-1546) z 1521, 

- jazon z cyreny napisał pięciotomowe dzieło, którego streszczeniem jest „2 księga machabejska”, jazon z cyreny był świadkiem opisywanych zdarzeń, 

- abraham ben joszijahu (1636-1687) pisał poezję liturgiczną, "bejt awraham" (dom abrahama), traktat religijny, hymny na cześć szabatu, 

- w hymnie eleazara ben kalira (570-ok 640) lewiatan jest wężem, który otacza ziemię, 

- „ezechiel” to poemat jana kasprowicza (1860-1926), wchodzi w skład cyklu "pieśni biblijne",

Waldemar Mierniczek