27. judaizm i religie powiązane (hebrajczycy, izrael, kabała, karaimi, mandaizm, mozaizm, palestyna, samarytanie, żydzi) oraz ringatu

 27. 8. 2. 7. 5. literatura (cz 9)

inne dzieła i ich twórcy (cz 3)

- aron katyk (1883-1942) pisał poezję poświęconą duchownemu kazasowi, żartobliwe wiersze karaimskie, sztuki teatralne o karaimach, 

- jofiela spotykamy w "mesjadzie" friedricha gottlieba klopstocka (1724-1803) jako herolda piekieł, 

- "siewca wiatru", "żarna niebios", "zbieracz burz" mai lidii kossakowskiej (1972-2022) opiewają losy metatrona, razjel występuje w cyklu powieści "zastępy anielskie", samael w „siewcach wiatru„ i „zbieraczu burz”, mefistofeles w „siewcach wiatru”, 

- mefistofelesa spotykamy w "nie-boskiej komedii" zygmunta krasińskiego (1812-1859), 

- „lilith the legend of the first woman” - poemat ady langworthy collier (1843-1919) z 1885, o pierwszej żonie adama, 

- „list arysteasza” z ii pne, zawiera między innymi decyzję króla ptolemeusza o przetłumaczeniu prawa żydowskiego, wysłaniu posłów z darami dla arcykapłana eleazara, opis świątyni, jerozolimy i judei, apologię judaizmu przez eleazara, wypowiedzi mędrców żydowskich, tłumaczenie tory, 

- „podręcznik błądzących” (lub „przewodnik błądzących”) przez mojżesza majmonidesa (1135-1204), traktat teologiczno-filozoficzny z ok 1190, zawiera syntezę myśli żydowskiej i filozofii arystotelesa, obejmuje tematykę prawną (halacha), etyczną i polityczną, został skierowany do pobożnych żydów, wątpiących, błądzących, majmonides opisuje na czym polega dobre życie żyda, 

- „radość wybawienia” - druk karaimski przez pinchasa malickiego, w 1890, w wilnie, 

- "mefisto" - powieść klausa manna (1906-1949), 

- "doktor faustus" tomasza manna (1875-1955), którego bohaterem jest samael, w innym dziele thomasa manna belial został przedstawiony jako kwintesencja zła, 

- "bezsenni" grahama mastertona (ur 1946) zawierają wzmianki o azazelu, w "czarnym aniele" belial został przedstawiony jako pan kłamstwa, 

- adam mickiewicz (1798-1855) napisał balladę„ pani twardowska”, w której niepoślednią role odgrywa mefistofeles, lewiatana spotykamy w „panu tadeuszu”, 

- książka "ja diablica, ja, anielica, ja potępiona" katarzyny bereniki miszczuk (ur 1988) wspomina o azazelu, 

- uzjel został ukazany w "raju utraconym", poemacie epickim johna miltona (1608-1674) z 1667, jako zastępca gabriela, w tym samym poemacie spotykamy azazela, beliala, lucyfera i lewiatana, poemat nawiązuje do buntu i upadku szatana, 

- razjel występuje w książkach christophera moore'a (ur 1957) "najglupszy anioł" i "baranek", 

- "czarna madonna" remigiusza mroza (ur 1987) mówi, między innymi, o samaelu, 

- izrael najara (1555-1628), poeta, pisał ludowe piosenki i inne zastępując ich tekst słowami hebrajskimi skierowanymi do boga, w ten sposób powstawały hymny, ponadto pisał pijuty, pizmonim, selihot, pieśni dirge, napisał hymn "ketubbat izrael" (wydany 1794), zbiór hymnów "pizmonim" (wydane w 1858), komentarz do tory "ma'arkot izrael", kazania "mikwa izrael", 

- „o żydach” - pseudoepigraf z przełomu ii i i w pne, apologia diaspory żydowskiej, autor nieznany, hipoteza o autorstwie hekatajosa z abdery została obalona, 

- szymon pilecki (ur 1925), pisał dzieła z karaimoznawstwa, między innymi "karaimi na litwie i w polsce", "karaimi w polsce po 1945 migracja podczas i po ii wojnie światowej" (karaimi), 

„polin studies in polish jewry” - czasopismo historyczne wydawane od 1986 w londynie o historii żydów w polsce, 

- metatron jest bohaterem trylogii "mroczna materia" philipa pullmana (ur 1946), 

- początki teatru żydowskiego są związane ze świętem purim, w xviii w wystawiano w synagogach "purim szpil" komiczną sztukę opartą na historii estery, do dzisiaj towarzyszą jej bale kostiumowe.

Waldemar Mierniczek