27. judaizm i religie powiązane (hebrajczycy, izrael, kabała, karaimi, mandaizm, mozaizm, palestyna, samarytanie, żydzi) oraz ringatu

27. 8. 2. 7. 8. władza (cz 2)

królowie izraela północnego (według różnych badaczy, wszystkie daty pne): jeroboam i (931-901), nadab (910-901), basza (910-885), ela (887-876), zimri (886-876), omri (886-869), achab (875-850), ochozjasz (854-849), joram (852-841), jehu (842-813), joachaz (819-797), joasz (806-782), jeroboam ii (791-746), zachariasz (753-749), szallum (753-745), menachem (752-738), pekachiasz (742-736), pekach (740-731), ozeasz (732-722). 

królowie judy (według różnych autorów, wszystkie daty pne): roboam (931-913), abiasz (915-911), asa (913-870), jozafat (873-845), joram (851-841), ochozjasz (843-841), atalia (842-835), joasz (842-796), amazjasz (805-767), azariasz (788-736) jotam (758-730), achaz (752-715), ezechiasz (728-687), manasses (699-642), amon (643-640), jozjasz (641-609) joachaz (609), jojakim (609-598), jojakin (598-597), sedecjasz (597-586). 

król achab zapragnął winnicy nabota, który odmówił sprzedaży. żona króla izebel rozesłała listy do starszyzny miasta, aby dostarczyli fałszywych świadków, którzy oskarżą nabota o obrazę boga i króla. nabota uznano winnym i ukamienowano, achab zagrabił jego winnicę. posłany przez boga prorok eliasz potępił tą zbrodnię i zapowiedział nieuchronną zagładę całego rodu achaba i gwałtowną śmierć izebel (2 księga królewska). 

za achaba i izebel religią państwową był kult baala. izebel wspierała prorokóa baala i aszery, natomiast tępiła proroków jahwe. obadiasz, zarządca pałacu achaba, chronił ich w jaskinii. 

jozafat, król judy, ustanowił namiestnika w edomie, wysłał flotę do tarszisz po złoto. flota zatonęła co zostało zapowiedziane proroczo przez eliezera. jozafat popierał wiarę w jahwe, wygnał uprawiających nierząd kultowy, usunął świątynki wyżynne i aszery, zatroszczył się o nauczanie ludu słowa bożego, przeprowadził reformę sądownictwa. 

kiedy jehu został królem izraela północnego, wybił domowników byłego króla achaba. kiedy matka ochozjasza, atalia, dowiedziała się o śmierci swego syna z ręki jehu, zabiła całe potomstwo królewskie judy i zagarnęła tron. tylko syn achazjasza, joasz, został ocalony i po sześciu latach spędzonych w ukryciu namaszczony na króla judy, pouczony przez kapłana jojadę czynił to, co dobre w oczach pana (2 księga królewska). 

ostatni władca judy, sedecjasz, z powodu buntu został obalony przez nabuchodonozora ii, który zburzył jerozolimę i uprowadził żydów do niewoli babilońskiej. sedecjasz został schwytany po nieudanej ucieczce, oślepiony i uwięziony w babilonie, gdzie umarł. 

niewola babilońska trwała od 586 do 538 pne. żydzi nie byli niewolnikami, niektórzy żydzi byli wysokimi urzędnikami na dworach babilońskim i perskim. pierwsze wysiedlenia nastąpiły w 597 pne (nabuchodonozor ii), drugie wysiedlenie 587/586 pne objęło 4600 żydów, których przeniesiono do babilonii (księga jeremiasza), trzecia deportacja 582 pne. 

amel-marduk, król państwa nowobalilońskiego, rządził w latach 561-560 pne, ułaskawił jojakina, króla judzkiego, kazał wyprowadzić go z więzienia i wprowadzić na królewskie komnaty (babilońskie) i zapewnił mu utrzymanie przez cały czas jego życia (2 księga królewska). 

nabuchodonozor miał sen o drzewie, które rozwija się i następnie zostaje zniszczone. daniel kazał ukoić się królowi przez bogiem, bo jeżeli nie, to panowanie będzie mu odebrane do czasu nawrócenia (księga daniela). 

put był synem chama. potomkowie puta wspierali egipt, np w bitwie necho z nabuchodonozorem pod karkemisz, byli najemnikami w armii tyru, wchodzili w skład wojska goga i magoga. 

król baltazar nakał wznieść toast w naczyniach zabranych ze świątyni jerozolimskiej. na ścianie pojawił się napis, który daniel wyjaśnił jako sygnał końca panowania baltazara, który został zabity tej nocy (księga daniela). 

powrót żydów do palestyny nastąpił po 538 pne za cyrusa, mieli częściowa autonomię, na czele narodu stali jozua (arcykapłan) i zorobabel (z rodu dawida), faktyczną władzę sprawował namiestnik perski prowincji jehud, ustanowiono sanhedryn. 

w 537 pne powróciło część żydów z pokoleń lewiego i beniamina. 

nehemiasz (v w pne, postać historyczne), namiestnik króla persji w judei, podczaszy artakseksesa i, został przywódcą trzeciej grupy żydów, którzy powrócili do jerozolimy z niewoli babilońskiej. został gubernatorem jerozolimy, zainicjował odbudowę murów miasta. 

państwo machabeuszy istniało w latach 142-37 pne w sojuszu z helleńską syrią. 

żydzi nie szanowali heroda i wielkiego, króla judei w latach 37-4 pne, syna edomity i nabatejki, poganina.

zeloci byli ugrupowaniem religijno-politycznym, które walczyło z rzymianami i żydami kolaborantami. zeloci uważali, że poddanie się do niewoli oznacza zaparcie się boga, wystąpili także przeciw spisowi ludności zarządzonemu przez kwiryniusza.

Waldemar Mierniczek