27. judaizm i religie powiązane (hebrajczycy, izrael, kabała, karaimi, mandaizm, mozaizm, palestyna, samarytanie, żydzi) oraz ringatu

27. 9. 3. 8. nauczyciele, przewodnicy duchowi, przywódcy religijni, rabini, maharat, rebe, cadycy, hazzani, hachani, chazani, chazanit, tannaici, magidzi, pastorzy (cz 16)

osoby (cz 14)

aaron teitelbaum (ur 1947) - trzeci rebe satmar, działa w kiryas joel. 

joel teitelbaum (1887-1979) - pierwszy rebe satmar, czwarty (wielki) rabin przewodniczący ha-eda ha-charedit (wspólnoty chasydzkie i aszkenazyjskie zamieszkałe w ziemi świętej przed osadnictwem syjonistów) i pierwszy przewodniczący tej organizacji, aultraortodoksyjny rabin, antysyjonista, napisał "diwrej joel" i "wajoel mosze", w czasie wojny zalecał pokutę, przestrzeganie micw, sprzeciwiał się czynnej walce, próbował uciekać z getta w satu mare, ale plan nie udał się, "fulop von freundinger, przewodniczący społeczności żydowskiej w budapeszcie, przekupił oficera ss dietera wislicenego, dzięki czemu z getta uwolniono 80 rabinów, w tym teitelbauma oraz czołowych działaczy, dzięki łapówce freundingera wszyscy z nich pojawili się na liście pasażerów pociągu kastner wyruszającego 30 czerwca 1944 z węgier do szwajcarii, wkrótce pociąg został zatrzymany i skierowany do obozu bergen-belsen, z którego teitelbaum został uwolniony w grudniu, po dotarciu pociągu do szwajcarii pasażerowie zostali przyjęci przez władze kraju, które nadały im status uchodźców", po wojnie wykupił w nowym jorku ziemię i założył kirjas joel (miasto joela) z obowiązującym językiem jidysz, uważał, że używanie hebrajskiego poza modlitwą jest niedopuszczalne, zakazał zwolennikom brać udział w wyborach do knesetu, otrzymywania obywatelstwa izraelskiego i przyjmowania pomocy materialnej od rządu. 

mosze teitelbaum (1914-2006) - drugi rebe satmar, drugi przewodniczący ha-eda ha-charedit. 

zalman teitelbaum (ur 1952) - trzeci rebe satmar, działa w williamsburgu. 

josef theomim (1727-1792) - rabin frankfurtu nad odrą, instruktor jesziwy we lwowie, autor wielu dzieł. 

ozjasz thon (1870-1936) - rabin w postępowej synagodze tempel w krakowie, kaznodzieja, poseł na sejm ustawodawczy i wielkokrotny poseł do sejmu rzeczypospolitej polskiej, publicysta, syjonista, razem z herzlem zorganizował i kongres syjonistyczny w bazylei, z jego inicjatywy powstała żydowska rada narodowa w krakowie, w 1925 współinicjował tzw "ugodę polsko-żydowską" (rządy władysława grabskiego). 

elio toaff (1915-2015) - rabin ankony i wenecji, naczelny rabin rzymu, podczas ii wojny światowej działał we włoskim ruchu oporu. 

jakub trockenheim (1881-1943) - rabin warszawski, radny warszawy, poseł i senator ii rzeczypospolitej, w 1920 wszedł w skład żydowskiego komitetu obrony państwa, w 1941 uciekł do wilna, został zamordowany w niemieckim obozie zagłady treblinka. 

natan trzaskała (ur 1908) - przed ii wojną światową rabin leszna, w czasie wojny w niemieckich obozach koncentracyjnych, w 1947 w gdańsku, gdzie prowadził modły, syjonista, od 1949 w izraelu. 

chaim vital (1542 - 1620) - rabin jerozolimy i kierownik jesziwy, rabin damaszku. 

saul wahl (1541-1617) - rabin, dzierżawca ceł i warzelni soli na litwie, osobisty bankier radziwiłłów, posiadacz przywileju królewskiego na zakup soli wielickiej w koronie. 

eli'ezer waldman (ur 1937) - rabin, polityk, działacz ruchu osadniczego, uważał, że w czasie wojny sześciodniowej (1967) bóg dał żydom szansę odzyskania wszystkich ziem izraela, nie zrobili tego, więc zemstą niebios była wojna jom kippur, w 1980 aresztowany pod zarzutem ataków na arabskich burmistrzów, zwolniony "z braku dowodów", poseł do knesetu. 

abraham weinberg (1802/1804-1883/1884) - rabin słonima, założyciel jesziwy, później chasyd, znawca tory podkreślający znaczenie modlitwy, miłości do boga i lęku przed nim, jego wspólnota współistniała zgodnie z żydami rabinicznymi (mitnagdim). 

szmuel weinberg (zm 1916), twórca nigunów: "kunteres kitwe kodesz", "kunteres bet awraham", "bet awraham". 

abraham weiss (1895-1970) - rabin, filozof, talmudysta, od 1939 w składzie judenratu w warszawie, w 1940 wyjechał do stanów zjednoczonych. 

jicchok jaakow weiss (1901-1989) - piąty rabin przewodniczący ha-eda ha-charedit. 

jicchok tuwja weiss, ósmy rabin przewodniczący ha-eda ha-charedit (od 2002). 

eliasz jakub wieliczkier (zm 1888) - rabin tomaszowa mazowieckiego, cadyk, przewodniczący sądu rabinackiego, budowniczy wielkiej synagogi w tomaszowie mazowieckim. 

hanna rachel werbermacher (1806-1888), jedyna kobieta cadyk, założyła synagogę we włodzimierzu wołyńskim. 

adolf wiener (1812-1895) - niemiecki rabin w zielonej górze i kościanie, uczony. 

isaac mayer wise (1819-1900) - naczelny rabin stanów zjednoczonych, rabin w radnicach (czechy), reformator judaizmu, prowadził nabożeństwa po angielsku, wliczał kobiety do minjanu (quorum modlitewne), założył hebrew union college. 

stas wojciechowicz (ur 1977) - rabin reformowany w kijowie, petersburgu i warszawie, trzy lata służył w siłach zbrojnych izraela w korpusie młodzieży i edukacji. 

shmuel wosner (1913-2015) - rabin ultraortoksyjny społeczności satmar w londynie, przyczynił się do powstania w bene berak (izrael) uczelni talmudycznej yeshivah chachmei lublin, autor prac z dziedziny halachy. 

eliasz ben salomon zalman (gaon z wilna) (1720-1797) - rabin, interpretator talmudu, matematyk, znawca halachy, przywódca ortodoksyjnego ruchu litwaków mitnagdim. mitnagdim krytykowali chasydów za bałwochwalczy stosunek do cadyków. 

szneur zalman z ladów (1745-1812) - cadyk, pierwszy rebe chabad-lubawicz, uważał, że nie jest pośrednikiem między ludźmi i bogiem, każdy powinien nawiązać własną więź z bogiem, cadyk pełni rolę przewodnika i nauczyciela, przez dwadzieścia lat pisał "likkutej amaron" (zbiór powiedzeń), aresztowany w 1798 za działalność antypaństwową, dzień jego zwolnienia jest uważany za święto chabadzkich chasydów, za czasów napoleona poparł rosjan, po przegranej wojnie przez rosjan uciekł z rodziną. 

uszer zibes (1912-1922) - rabin pińska, równego, wrocławia, naczelny rabin polski, mohel. 

menachem ziemba (1883-1943) - rabin pragi warszawskiej, autor dzieł religijnych, trafił do getta warszawskiego założonego przez niemców, jeden z trzech ostatnich rabinów w getcie, odmówił ukrycia się po stronie aryjskiej, co zaproponował polski episkopat katolicki, opowiadał się za zbrojnym oporem getta, zginął podczas powstania w getcie, w 1958 jego szczątki ekshumowano i wywieziono do izraela. 

izrael zolli (1881-1956) - rabin triestu, naczelny rabin rzymu, w 1944 podczas uroczystości jom kippur doświadczył mistycznego spotkania z jezusem, w 1945 przeszedł na katolicyzm, został zatrudniony w papieskim instytucie biblijnym.

Waldemar Mierniczek