27. judaizm i religie powiązane (hebrajczycy, izrael, kabała, karaimi, mandaizm, mozaizm, palestyna, samarytanie, żydzi) oraz ringatu

27. 9. 3. 7. teologowie (cz 2)

teologowie i dzieła teologiczne

 

izajasz. 

filon z aleksandrii (przed 10-po 40). 

arystobul z paneas (poł i w) twierdził, że cała myśl grecka pochodzi z judaizmu, orfeusz, pitagoras, sokrates, platon korzystali z pism mojżesza. 

"gan eden" - zasady prawa karaimskiego. 

"keter tora" (korona tory) - komentarz do biblii (karaimi). 

„memar markah” (nauka markaha) zawiera wywody teologiczne (samarytanie). 

chiwi al-balchi (2 poł ix w), napisał "problemy", 200 pytań wskazujących na nieścisłości i sprzeczności biblii. 

saadja ben josef - "emunoth ve-deoth" (twierdzenia wiary i opinie) z 933, pierwsza próba ujęcia teologii żydowskiej przy użyciu instrumentów z filozofii greckiej. 

bachia ben josef ibn pakuda (poł xi w) - "hovot ha-levavot" (obowiązek serca). 

juda halevi (1075-1141) - "kuzari". 

abraham ibn daud (ok 1110-1180) - "emunah ramah" (wzniosła wiara), filozof, teolog, historyk, stosował arystotelizm awicenny do judaizmu, zajmował się relacją między bogiem a światem, interesowało go zagadnienie wolnej woli. 

mojżesz majmonides (1135-1204) - szczególnie "przewodnik błądzących". 

lewi ben gerszom (1288-1344) - "milhamot adonai" (wojny pana). 

aaron ben eliasz (1328?-1369) - trylogia "ec ha-chajim" (drzewo życia) jako przeciwwaga do "przewodnika błądzących" majmonidesa, obrona muzułmańskiego kalamu (teologii) jako pochodzącego od tory, w przeciwieństwie do arystotelesa, który jest obcy judaizmowi. 

hasdai crescas (ok 1340 - 1410/1411) - "or adonai" (światłość pana), teolog i filozof, przeciwstawiał się racjonalizmowi majmonidesa. 

izzak syn mojżesza arama - "akedat iizaak" (ofiara izaaka). 

abrabanel (1437-1508). 

alfonso de zamora (ok 1474-1544), konwertyta na katolicyzm w hiszpanii. 

moses ben joseph di trani (xvi w) - "beit elohim" (dom boży), który skupiał się na modlitwie, pokucie, dogmatach. 

natan z gazy (1644-1680)- teolog sabatarianistyczny. 

meir eisenstadt (1670-1744). 

nachman krochmal (1785-1840). 

solomon steinheim (1789-1866). 

leopold zunz (1794-1886). 

samson raphael hirsch (1808-1888). 

salomon formstecher (1808-1889). 

zacharias frankel (1801-1875). 

abraham geiger (1810-1874)- skracał i upraszczał modlitwy, aby pobudzić pobożność wiernych. 

samuel hirsch (1815-1889). 

hermann cohen (1842-1918). 

adolf kurrein (1846-1919) - zwolennik reform w liturgii, zwiększenia roli organów w czasie nabożeństw. 

saul chaim horowitz (1858-1921) - niemiecki rabin bielska i teolog. 

samuel hirsch marguliesi (1858-1922) - naczelny rabin florencji, teolog, studiował teologię we wrocławiu i lipsku. 

abraham isaac kook (1865-1935) - „o znaczeniu syjonu”. 

isaac breuer (1883-1946). 

eliyahu eliezer dessler (1892-1953). 

joseph ber soloveitchik (1903-1993). 

emmanuel levinas (1906-1995) pisał komentarze do talmudu pod wpływem fenomenologii. 

abraham joshua heschel (1907-1972) - teolog i filozof, reprezentował kierunek konserwatywny umiarkowany, pisał prace dotyczące kabały i chasydyzmu. 

jacob taubes (1923 - 1987), socjolog religii, filozof, teolog, nauczyciel judaistyki i hermeneutyki. 

richard l rubenstein (1924-2021) - „doktryna śmierci boga”. 

david h stern (ur 1935) - teolog mesjanistyczny, tłumacz tanach i nowego testament "complete jewish bible", inne prace: "messianic jewish manifesto", "messianic judaism: a modern movement with an ancient past". 

harold kushner (ur 1935) - rabin judaizmu konserwatywnego, zajmuje się sensem ludzkiego cierpienia, teodycei, istnienia boga i omnipotencji.

Waldemar Mierniczek