27. judaizm i religie powiązane (hebrajczycy, izrael, kabała, karaimi, mandaizm, mozaizm, palestyna, samarytanie, żydzi) oraz ringatu

27. 9. 3. 8. nauczyciele, przewodnicy duchowi, przywódcy religijni, rabini, maharat, rebe, cadycy, hazzani, hachani, chazani, chazanit, tannaici, magidzi, pastorzy (cz 18)

szkoły i uczelnie (cz 2)

instytut nauk judaistycznych w warszawie powstał w 1928 jako realizacja pomysł samuela poznańskiego (1864-1921), a więc jako ośrodek badawczo-naukowy. miał fakultety: nauk rabinicznych, nauk historyczno-społecznych, katedry: biblii i gramatyki hebrajskiej, talmudu i kodeksów talmudycznych, historii żydów w polsce, okresu hellenistycznego i midraszy, homiletyki, wydawał "pisma instytutu nauk judaistycznych", koniec działalności nastąpił w momencie rozpoczęcia ii wojny światowej. 

jeszywas chachmej lublin była przed ii wojną światową największą talmudyczną uczelnią na świecie. 

główna biblioteka judaistyczna gromadziła zbiory związane z judaizmem i historią żydów w polsce, istniała od 1789, gromadziła dokumenty archiwalne kahałów, liczyła 40.000 pozycji, wszystko zostało zrabowane przez niemców w czasie ii wojny światowej, po wojnie w tym gmachu mieści się antypolski żydowski instytut historyczny. 

talmud tora w radomiu istniała od lat trzydziestych xx w, sytuowała się w kręgu oddziaływania partii agudat israel. 

talmud tora w krakowie działała w kazimierzu w krakowie, była utrzymywana przez krakowską gminę żydowską, liczyła ok 1500 uczniów, w budynku szkoły funkcjonowały także cztery synagogi i szkoła rabinacka beit meir, która została założona w okresie międzywojennym z inicjatywy rabina mendla wechslera. została zamknięta po wejściu niemców do krakowa w 1939. 

cheder to szkoła żydowska utrzymywana przez gminę żydowską, elementarna, dla chłopców od trzech lub pięciu lat, do bar micwy, uczy czytania po hebrajsku z elementarza reszit daat i księgi kapłańskiej. 

szabasówka to szkoła powszechna w ii rzeczypospolitej przeznaczona dla żydów, uczono się w niedziele, a sobota była wolna. 

w szkołach izraelskich naucza się religii. 

we wsi kefar chabad w izraelu znajduje się ośrodek edukacyjny chabad-lubawicz obejmujący kilka domów akademickich. chłopcy i dziewczęta uczą się oddzielnie. stosowana jest intensywna nauka religii. przedmiotów technicznych uczą się chłopcy, metod edukacji dziewczynki. 

ortodoksja aszkenazyjska posiada rozbudowaną sieć szkolnictwa na świecie ze szkółkami niedzielnymi, jesziwami i uniwersytetami (bar ilan w izraelu, yeshiva uniwersity w nowym jorku). 

jesziwa har ha-mor - narodowo-ortodoksyjna, założona w 1997 przez rabina cwiego taua we wschodniej jerozolimie, kontynuuje nauki awrahama kuka (1865-1935) i cwi jehudy kuka, zapewnia studia nad gemarą i wiarą, miesza się do polityki. 

jesziwa chowewej tora to szkoła rabinacka otwartej ortodoksji, założona w 1999 w bronxie. 

jesziwa maharat to szkoła otwartej ortodoksji szkoląca maharat (żeńskich rabinów), została założona w 2009, pierwszym dziekanem została sara hurwitz. 

merkaz ha-raw to jesziwa związana z ruchem syjonizmu religijnego. 

kolel to studia talmudyczne i literatury rabinicznej dla żonatych mężczyzn, którzy zakończyli edukację w jesziwie. 

centrum kabały działa w tel awiwie jako instytucja religijno-edukacyjna propagująca nauki kabały, przeprowadzająca szkolenia, kursy i konferencje. 

international institute for secular humanistic judaism - uczelnia centrum judaizmu humanistycznego, działa w jerozolimie i farmington hills (stany zjednoczone), od 1986 prowadzi szkolenia liderów judaizmu humanistycznego, od 1992 szkolenia rabinów, wydaje publikacje, prowadzi seminaria. 

stowarzyszenie pardes to żydowska organizacja edukacyjna działająca od 2001 w krakowie, jej zadaniem jest pogłębianie wiedzy o judaizmie, działalność wydawnicza, talmud-tora, kabała, filozofia, jesziwa.

Waldemar Mierniczek