27. judaizm i religie powiązane (hebrajczycy, izrael, kabała, karaimi, mandaizm, mozaizm, palestyna, samarytanie, żydzi) oraz ringatu

27. 9. 3. 8. nauczyciele, przewodnicy duchowi, przywódcy religijni, rabini, maharat, rebe, cadycy, hazzani, hachani, chazani, chazanit, tannaici, magidzi, pastorzy (cz 2)

tannaici działali na początku naszej ery jako nauczyciele prawa ustnego, mędrcy, zajmowali się komentowaniem i wyjaśnianiem biblii, nauka podzieliła ich na sześć generacji. 

taką samą działalność jak tannaici zajmowali się nauczyciele z lat 200-220 zwani półtannaitami. 

cadyk to wybitny rabin wokół którego gromadzą się chasydzi, wzór pobożności, pokory i sprawiedliwości, otaczany powszechną czcią ze względu na zdolność czynienia cudów i uzdrawiania. cadycy są pośrednikami między światem boga i światem ludzi, uczą ludzi nawiązywać kontakt ze światem boga. po śmierci ich groby przyciągają pielgrzymów. 

cadyk to sprawiedliwy, bad-chasyda, wybraniec boga, jego doskonałość wynika z talentu, który przyciągał wiernych. cadyk mógł uporać się z nędzą świata i osiągnąć harmonię w dualistycznie pojmowanej koncepcji dobra i zła, które koegzystowały obok siebie jako wyraz boskiej wielości. 

cadyk osiąga najwyższy stopień kontaktów z bogiem i znika w nim, jednakże nie powinien być dumny ze swojej potęgi, gdyż jest tylko kanałem, po drugiej stronie którego znajduje się błogosławieństwo boga (lewi ichak z berdyczowa). 

cadyk to dusza, chasyd to ciało, wzajemnie się uzupełniają, chasyd powinien przylepić się do cadyka, chciwie przysługiwać się jego słowom, myśleć umysłem cadyka, to postawa świętości (nachman z bracławia). 

nawet po śmierci cadyk zamieniając się w proch nie przestaje służyć bogu. zawsze jest zajęty przez połączenie w głębokości duszy i ducha, i cienia, wznosząc się i łącząc chochmę (mądrość) i bimę (zrozumienie) w głębi duszy, tiferet (piękno) z malchut (królestwo) w głębokości ducha, a także jej (malchut) żeńskie wody z tajną głębokością ich duszy, przede wszystkim nocą kiedy święty i błogosławiony gra z cieniami cadyków w rajskim ogrodzie (josef tabul). 

uczniowie zwracali się do nauczyciela w chederze i jesziwie rebe; tego zwrotu używali także chasydzi w stosunku do cadyka. 

rebe to uduchowiony kabalista, chasyd, początkowo nauczyciel, później pośrednik między człowiekiem i bogiem, jego znaczenie było pośrednie między rabinem i cadykiem. 

synagogami lub zborami judaizmu mesjanistycznego zarządzają rabini lub pastorzy. 

abba to tytuł grzecznościowy, także wiceprzewodniczący sanhedrynu. 

rab znaczy wielki, pan, później mistrz, uczony, rabin, rabbi (talmud), rabh (talmud), raba (talmud), rabi (mój mistrz), przechodzący w reb - tytuł grzecznościowy dla szanowanych członków gminy i starszych mężczyzn, w jidysz stosowany do każdego mężczyzny. 

gaon to tytuł honorowy przyznawany rabinom akademii talmudycznych w surze i pumbedicie w latach 650-1250. od 589 do 1038 gaoni byli najwyższymi autorytetami dla wyznawców judaizmu. później ten tytuł nadawano rabinom biegłym w interpretacji talmudu, później tytuł grzecznościowy (np eliasz ben salomon zalman (gaon z wilna)). 

za znieważenie rabina, egzylarchy lub innego mistrza można było dostać cherem (klątwę), najczęściej najłagodniejszą jej formę: nezifa (napomnienie), która polegała na przebywaniu przez siedem dni samotności w domu bez kontaktu z nikim, np wobec osoby, która została znieważona (talmud). 

magid to wędrowny kaznodzieja wygłaszający barwne kazania i z tego żyjący (wschodnia europa). eliasz ben salomon zalman (gaon z wilna) odmówił przyjęcia magida, gdyż nie chciał poznać tory bez wysiłku. 

mełamed to nauczyciel dzieci w chederze, wybierany i opłacany przez gminę żydowską, mógł być także zatrudniony przez osobę prywatną, mógł mieć pomocnika (behelfer). 

hachan - duchowy i świecki zwierzchnik społeczności karaimskiej, sprawował pieczę nad dżymatami (gminami karaimskimi). 

hazzan sprawuje duchowe zwierzchnictwo nad gminą karaimską, przewodzi modlitwom w kienesie, odprawia nabożeństwa, wypełnia posługi religijne, nadaje imiona, udziela ślubów, nadzoruje grzebanie zmarłych. hazzan jest wybierany przez dorosłych członków wspólnoty, ma co najmniej 25 lat, jest żonaty, ma znać pismo święte i liturgię, musi mieć autorytet, nie może być ułomny fizycznie. 

strój rytualny hazzana składa się z następujących elementów: dżubbe (spodnia szata w kolorze czarnym), ryza (wierzchnia szata biała przetykana złotymi i srebrnymi nićmi), belibaw (czarny, a w szczególnie świąteczne dni niebieski pas), biork (czarny kołpak z białym otokiem) (karaimi). 

ułłu hazzan (wielki hazzan, senior) to tytuł honorowy (karaimi). 

moecet hachamim (rada mędrców) to ciało sprawujące duchowe zwierzchnictwo nad karaimami pochodzenia orientalnego w izraelu i stanach zjednoczonych, stanowi najwyższy autorytet w sprawach halachicznych. mosze firouz jest pierwszy hachamem, dawid elisza i owadia mourad są zastępcami, a awram gaber przewodniczącym sądu religijnego (bet din).

Waldemar Mierniczek