27. judaizm i religie powiązane (hebrajczycy, izrael, kabała, karaimi, mandaizm, mozaizm, palestyna, samarytanie, żydzi) oraz ringatu

27. 9. 4. miejsca uprawiania kultu, przedmioty kultu

 

27. 9. 4. 1. natura/przyroda jako miejsce uprawiania kultu

 

często kult był sprawowany "na wyżynach". 

samarytanie koncentrują kult wokół góry gerazim.

27. 9. 4. 2. świątynie, domy modlitwy, cmentarze (cz 1)

 

świątynie

 

mojżesz otrzymał dziesięć przykazań na górze synaj, wybudował przybytek, aby żydzi nie musieli się zawsze udawać na górę synaj, aby spotkać boga (józef flawiusz). 

przybytek mojżesza (patrz w podrozdziale przedmioty kultu) stanowił pierwszą przenośną świątynię izraelitów. 

nachszon jako naczelnik rodu dał tak jak i inni naczelnicy do świątyni: sześć wozów, dwanaście wołów (mojżesz rozdzielił je lewitom), dary ofiarne na poświęcenie ołtarza: srebrną misę, srebrną czarę, 200 sykli mąki zaprawionej oliwą na ofiarę pokarmową, złotą czaszę z 10 syklami kadzidła, cielę, barana, jednoroczne jagnię na ofiarę całopalną, kozła na ofiarę przebłagalną, dwa woły, pięć baranów, pięć kozłów, pięć jednorocznych owieczek na ofiarę biesiadną. 

gdy salomon został namaszczony na króla, jego brat adoniasz chwycił za rogi ołtarza całopalenia w świątyni mojżesza i domagał od salomona gwarancji bezpieczeństwa. dostał obietnicę, że jeżeli będzie zachowywał się uczciwie, nic złego mu się nie stanie. 

arauna sprzedał dawidowi pole, na którym salomon wzniósł świątynię. 

dawid zaplanował budowę wielkiej świątyni i sprowadził do jerozolimy arkę przymierza (ok 1000 pne). 

plany, wymiary i wyposażenie świątyni są zawarte w miszna-kodaszim-middot, prawa dotyczące przywłaszczenia przedmiotów należących do świątyni  znajdują się w miszna-kodaszim-meila. 

drewno cedrowe wykorzystane do świątyni zostało sprowadzone przez od króla tyru hirama i. 

pierwsza świątynia zgodnie z opisem z biblii była zbudowana na fundamentach z kamiennych bloków, miała wysokość 16 m i sufit 55 x 28 m. w przedsionku znajdowało się pomieszczenie główne (ulam), a w nim sancta sanctorum (najświętsze ze świętych) o wysokości 20 łokci i wymiarach 10 x 20 łokci, wyłożone szczerym złotem, a w nim tablice z 10 przykazaniami i arkę przymierza. zbiornik do rytualnego oczyszczenia przed wejściem. 

w judei funkcjonował zakaz wnoszenia żelaza do świątyń (judea). 

król babiloński baltazar wydał ucztę na 1000 osób (były obecne także żony i nałożnice króla), podczas której zbezcześcił naczynia zrabowane ze świątyni jahwe. gdy wypito dużo wina, król kazał przynieść złote i srebrne naczynia, które zrabował nabuchodonozor ze świątyni jerozolimskiej. goście pili z nich wino czcząc bogów babilonu. nagle ukazała się ręka, która napisała: "mane, tekel, fares", proroctwo zapowiadające upadek babilonu i śmierć baltazara, który bardzo się wystraszył, zbladł, zadygotały mu biodra i kolana. król zmarł następnej nocy (księga daniela). 

aggeusz namawiał do odbudowy świątyni w jerozolimie, gdyż wygnańcy, którzy powrócili z wygnania, rozpoczęli odbudowę jerozolimy, ale szybko porzucili ten zamiar i zbudowali sobie domy (księga aggeusza). 

zorobabel, jako syn salatiela, potomka dawida, miał przy swoim boku jozuego z dynastii aarona, wszedł w posiadanie praw do odbudowy świątyni jerozolimskiej w 536 pne. 

druga świątynia funkcjonowała w latach 520-20 pne. był to kompleks świątynny na platformie z kamiennych ścian wypełnionych ziemią, na placu 430 x 300 m. mury oporowe zostały zbudowane z wielkich kamieni i miały 5 m grubości. kompleks posiadał dziedziniec zewnętrzny (sąd kobiet), dziedziniec wewnętrzny do składania ofiar. świątynia była dostępna dla kapłanów, była zbudowana z białego błyszczącego marmuru i złota, wchodziło się do niej przez drzwi z brązu, dach był pokryty złotymi kolcami. w świątyni znajdowały się menora, stół dla chlebów pokładnych, złoty ołtarz kadzidłowy, 10 świeczników, sancta sanctorum bez arki przymierza za zasłoną z fioletowej i czerwonej purpury, karmazynu i skręconego bisioru z wyhaftowanymi postaciami cherubów. do sancta sanctorum mógł wchodzić najwyższy kapłan raz w roku w święto jom kippur. dla pielgrzymów zbudowano wiadukt, portyk królewski (stoa) i tunel ozdobiony malowidłami geometrycznym prowadzącymi na plac świątynny. 

malachiasz troszczył się o utrzymanie świątyń i ich pracowników. 

kadzidło było używane jedynie do celów sakralnych, użycie do innych celów było karane. ołtarz kadzielny stał na miejscu świętym w świątyni, kadzidło mógł zapalić tylko kapłan. wierzono, że osłania go ono przed porażeniem spowodowanym bliską obecnością boga. codziennie spalano ok 0,9 kg kadzidła. woń kadzidła wznosząca się ku górze była symbolem modlitwy "niech moja modlitwa będzie stale przed tobą jak kadzidło; wzniesienie rąk moich jak ofiara wieczorna" (psalmy). 

trzecia świątynia została wybudowana w 20 pne na nowo z rozległymi dziedzińcami. w 70 ne rzymianie zburzyli świątynię, a na jej miejscu hadrian zbudował świątynię jowisza. 

arystobul ii, wnuk heroda wielkiego i helkiasz starszy stali na czele delegacji, która apelowała, aby w świątyni nie stawiać posągu kaliguli. 

pozostała "ściana płaczu" (zachodni mur) podzielona na 48 m dla mężczyzn, 12 m dla kobiet, którym nie wolno odmawiać modlitw na głos, śpiewać, czytać tory, zakładać rytualnego szala. 

świątynia jerozolimska była jedyną świątynią żydów, jakkolwiek były nieudane próby ustanowienia innych świątyni, np w świątyni i w synagogach w dura europos wystawiano idole i obrazy (cherubim), które obecnie są tak przedstawiane, aby nie było widać ich twarzy. 

mandi to świątynie mandajczyków budowanych zawsze w pobliżu strumieni lub rzek.

Waldemar Mierniczek