27. judaizm i religie powiązane (hebrajczycy, izrael, kabała, karaimi, mandaizm, mozaizm, palestyna, samarytanie, żydzi) oraz ringatu

 27. 10. 2. 4. obrzędy i zwyczaje nie związane z porami roku (cz 3)

rosz chodesz (nów - początek każdego miesiąca)

 

rosz chodesz to dzień, w którym księżyc staje się widoczny po nowiu, drobne święto. 

otwierano bramy dziedzińca świątynnego, aby lud mógł składać ofiary całopalne, świętowano, ucztowano, powstrzymywano się od pracy, nie wolno było pościć, a kobiety nie mogły śpiewać pieśni żałobnych kinot. 

talmud zezwolił na wykonywanie pracy, żydówki wstrzymywały się od szycia, grywały w karty, na stołach pojawiały się lepsze potrawy. 

chasydzi podtrzymywali tradycję uczt z rybami, mięsem i piwem. 

hallel (psalmy 113-118) są śpiewane podczas rosz chodesz.

1 nisan 

początek roku liturgicznego (rosz ha-szana roku liturgicznego), symbolizuje początek wolności i formowania się narodu żydowskiego.

 

szabat hagadol, pascha (pesach, święto przaśników) (cz 1)

 

pascha samarytan odbywa się na górze gerazim, gdzie zjeżdża się cała wspólnota. całopalenie owcy w specjalnym piecu na gerazim, modłom przewodniczy hazzan (kapłan lub inna osoba ze starszyzny). 

pascha upamiętnia wyjście izraelitów z egiptu. 

moed, drugi porządek miszny, dotyczy świąt, w tym: 

3 pesachim, pascha, 

11 moed katan, postępowanie między 1 i 7 dniem paschy, 

12 chagiga, święta pielgrzymie (min pascha) i ofiary składane podczas nich. 

przez 10 dni przed rozpoczęciem paschy żyd powinien studiować tzw prawa pesachowe, przygotowania kończą się w dniu erew pesach, w którym obowiązuje post dla pierworodnych synów "upamiętnienie cudu, jaki miał miejsce podczas dziesiątej plagi". w domu wyszukiwany jest zakwas (chamec), następnego dnia rano pali się zakwas (biur chamec). 

szabat hagadol, czyli sobota przed świętem paschy, jest obchodzona na cześć ucieczki żydów z egiptu. 

post przed paschą obowiązuje od wschodu do zachodu słońca. 

za pracę w wigilię paschy groził cherem. 

hyzop (lebiodka syryjska) jest używany podczas paschy: "weźcie gałązkę hysopu i zanurzcie ją we krwi, która jest w naczyniu, i krwią z naczynia skropcie próg i oba odrzwia". przez samarytan jest używany podczas składania ofiary paschalnej. 

"a krew ta będzie dla was znakiem na domach, gdzie będziecie, gdy ujrzę was, ominę was, i nie dotknie was zgubna plaga, gdy uderzę ziemię egipską (...) gdyż pan przechodzić będzie, aby uderzyć egipcjan, a gdy ujrzy krew na nadprożu i na obu odrzwiach, ominie pan te drzwi i nie pozwoli niszczycielowi wejść do domów waszych, aby zadać cios (...) odpowiecie: jest to rzeźna ofiara paschalna dla pana, który omijał domy synów izraela w egipcie, gdy egipcjanom zadawał ciosy, a domy nasze ochronił" (księga wyjścia). 

pascha zaczyna się od nocy sederowej, pozostałe dni są półświętami. 

mężczyźni ubierają się w białe kitle lub w strój izraelitów zbierających się do opuszczenia egiptu. 

uczta sederowa obejmuje kidusz, urchac (rytualne obmycie rąk), moci (błogosławieństwo przed jedzeniem chleba), birkat hamazon (błogosławieństwo po jedzeniu), spożywanie warzyw zanurzonych w słonej wodzie (mei melach) - symbolu łez w niewoli, gorzkich ziół (chazeret, karpas, maror), mieszanki pokrojonych owoców (charoset), jako gliny do wyrobu cegieł w egipcie, jedzenie przełamanej macy i picie "kielicha odkupienia" w postaci czerwonego wina, opowiadanie historii wyjścia z egiptu. 

kidusz to modlitwa odmawiana nad kielichem wina (lub soku z winogron) jako forma uświęcenia szabatu, po zapadnięciu zmroku w wieczór poprzedzający szabat, w formie błogosławieństwa nadchodzącego święta, nawiązuje do odpoczynku boga po stworzeniu świata i paschy - wyjścia izraelitów z ziemi egipskiej. 

hallel (psalmy 113-118) są śpiewane od czasów ezechiasza podczas wieczerzy paschalnej, w świątyni lub synagodze, pierwsza część (113 wg szkoły sammaja i 113 i 114 wg szkoły hillela) po drugim kielichu wina. 

księgi pięciu megilot to zbiór pięciu ksiąg odczytywanych podczas najważniejszych świąt żydowskich, w tym pieśń nad pieśniami (pascha).

Waldemar Mierniczek