27. judaizm i religie powiązane (hebrajczycy, izrael, kabała, karaimi, mandaizm, mozaizm, palestyna, samarytanie, żydzi) oraz ringatu

 27. 9. 7. 2. zamieszki na tle religijnym (cz 6)

prześladowania żydów (cz 4)

papież sykstus iv zgodził się na ustanowienie w 1481 inkwizycji hiszpańskiej, która wydawała wyroki niekorzystne dla żydów (także dla chrześcijan heretyków). 

1487 - wygnanie żydów z portugalii. 

w 1492 żydzi zostali wygnani z hiszpanii (edykt z alhambry ferdynanda i izabeli). edykt nakazywał żydom przyjęcie chrztu lub opuszczenie hiszpanii, "zgubny wpływ, jaki żydzi wywierają na konwertytów", ponadto lichwę i kolaborację z muzułmanami. połowa żydów (ok 40.000) wybrała chrzest, do 1530 ok 2000 konwertytów spalono na stosie. większość żydów uciekła do portugalii, gdzie manuel nakazał im przyjęcie chrztu lub opuszczenie kraju w 1497. reszta żydów przeniosła się do turcji osmańskiej, francji, włoch, holandii i polski. 

prześladowano marranów, którzy przeszli na chrześcijaństwo, aby zachować majątki, wprowadzono zakaz przyjmowania potomków żydów do stanu kapłańskiego i zgromadzeń zakonnych, nasiliła się kontrola inkwizycji. w hiszpanii do 1820 skazano na śmierć ok 2500 marranów. 

w 1492 żydzi zostali wygnani z malty (królestwo sycylii andegawenów) i zmuszeni do zapłaty odszkodowania za straty spowodowane ich wygnaniem. 

1497 - emigracja żydów z portugalii do polski. 

1499 - wygnanie żydów z norymbergi. 

w 1506 pogrom konwertytów w lizbonie, "masakra nowych chrześcijan" dotknęła od 1000 do 4000 portugalskich żydów przymusowo nawróconych na katolicyzm (cristaos novos). w mieście panowała zaraza. w niedzielę wielkanocną w świątyni kościoła de sao domingos, przy jednym z ołtarzy wierni ujrzeli nieziemskie światło i córka pewnego niemca, której dłoń była zdeformowana od urodzenia, została cudownie uzdrowiona. jeden nowy wiernych w sposób szyderczy zakwestionował nieziemskie pochodzenie światła, niemiec (nie nazista?) zadał mu śmiertelny cios sztyletem. pewien mężczyzna próbował wystąpić w obronie ofiary, został zlinczowany, a wszyscy konwertyci przebywający w katedrze zostali wymordowani (brzmi jak bajka o jedwabnem). wkrótce pogrom przeniósł się na miasto, nastał czas mordów i grabieży. w ostatnim dniu pogromu z katedry wyszła procesja biczowników nawołujących do spokoju i zaprzestania przemocy. za karę powieszono kilkaset domniemanych uczestników pogromu. 

kryptojudaizm oznacza potajemne wyznawanie judaizmu po przymusowym nawróceniu na katolicyzm lub islam, istniał przede wszystkim w hiszpanii i portugalii. 

w poł xvi w żyło w polsce 80% żydów świata. 

privilegium de non tolerandis judaeis (xvi-xviii w rzeczypospolitej obojga narodów, kilkaset miast) zakazywał żydom zamieszkiwania w miastach (propaganda, w rzeczywistości zakazywał żydom handlu w niektórych miastach, równocześnie wydawano privilegium de non tolerandis christianis zakazujący osiedlania się i handlu kupcom chrześcijańskim w miastach żydowskich w polsce i na litwie, np w krakowie nie mogli handlować żydowscy kupcy, a na kazimierzu kupcy chrześcijańscy). przywileje te  powodowały przenoszenie się żydów pomiędzy miastami polski, z wielkopolski, mazowsza i małopolski na ruś czerwoną. 

(privilegium de non tolerandis judaeis np, wilnie, gdańsku (do 1620), warszawie, krakowie, lublinie, radomiu, białej, w całym lennie mazowieckim i prusach królewskich obowiązywał zakaz osiedlania się żydów, privilegium de non tolerandis christianis w poznaniu od 1633, dzielnicach wilna, lublina, co najmniej 28 miastach). 

privilegium de non tolerandis judaeis także w austrii i niektórych innych krajach. zakaz nie obejmował serwitorów królewskich, wielkich bankierów, lekarzy i innych posiadających osobne przywileje osób, a także jurydyk szlacheckich i posiadłości magnackich. w rzeczywistości zakaz był ustawicznie łamany. 

w 1516 najazd turków osmańskich i kolejne prześladowania samarytan. 

w 1516 powstało najbardziej znane żydowskie getto średniowieczne na weneckiej wyspie ghetto nuovo, a w 1541 - na wyspie ghettto cecchio. getto weneckie zostało w 1797 otwarte przez napoleona bonapartego. 

w 1517 do safedu dotarła fałszywa pogłoska o pokonaniu w egipcie sułtana selima i przez mameluków. lokalni szejkowie mameluccy podburzyli chłopstwo i mieszczan przeciwko żydom, zabito i raniono wielu, ocaleni zostali zmuszeni do ucieczki, ich majątek został zrabowany. straty wynagrodzili żydom turcy osmańscy, rozpoczął się złoty wiek (xvi) safedu i dobrobyt żydów. 

w 1524 ahmed pasza uwięził 12 żydów z kairu i puścił po wpłaceniu wysokiego okupu (żydzi porywali niewolników i żądali okupu lub sprzedawali ich, także do egiptu). 

w 1524 wypędzono żydów z kalabrii. 

podczas epidemii "czarnej śmierci" żydzi z luksemburga byli obwiniani o rozpętanie zarazy, wygnano ich z luksemburga i echternachtu w 1530. 

marcin luter żądał zamknięcia synagog i szkół żydowskich oraz wprowadzenia zakazu nabożeństw w synagogach pod karą śmierci. 

„o żydach i ich kłamstwach” to traktat lutra, z którego wynika, że żydzi są leniwi, nieuczciwi, zdobyli dobra przez lichwę, chrześcijanie stają się niewolnikami żydów. siedem punktów rozprawy z żydami (patrz podrozdział liczby) zostało zacytowanych przez rosenberga i streichera jako powody prześladowań żydów przez niemców w latach 1933-1945. 

luter: "w księdze estery mieści się mnóstwo żydowszczyzny i zepsucia pogańskiego”. cornill: "wszystkie najgorsze i najbardziej nieprzyjemne cechy judaizmu są w niej wyświetlane bez przebierań i tylko aleksandria uważała za absolutnie niezbędne, by zatuszować najbrzydsze nagie miejsca kilkoma religijnymi łatami". 

żydów obwiniano o inspirowanie masonerii i antyklerykalizmu. 

w 1534 zygmunt i stary zniósł prawo nakazujące noszenie żydom wyróżniającego ubioru. 

w 1536 powstała portugalska inkwizycja, do koca xvi w 300 marranów spłonęło na stosie w portugalii. marrani utrzymywali stan rzeczy do xx w, dopiero po ii wojnie światowej większość wróciła na judaizm.

Waldemar Mierniczek