27. judaizm i religie powiązane (hebrajczycy, izrael, kabała, karaimi, mandaizm, mozaizm, palestyna, samarytanie, żydzi) oraz ringatu

 27. 9. 7. 2. zamieszki na tle religijnym (cz 7)

prześladowania żydów (cz 5)

w 1540 wypędzono żydów z królestwa neapolu. 

w 1547 - powstaje w lublinie pierwsza żydowska drukarnia. 

1551 - wygnanie żydów z księstwa wirtembergii. 

w 1555 lub 1556 papież paweł vi zarządził utworzenie getta rzymskiego. w bulli "cum nimis absurdam" papież podał następujące cele utworzenia getta: ""ochrona" chrześcijan przed bliskimi kontaktami z żydami i ochrona żydów przed przemocą ze strony chrześcijan", "mieszkańcy getta byli zobowiązani do opłacania opłat i podatków na rzecz papieża, papież utrzymywał jedynie pomoc społeczną", "w każdą niedzielę musieli wysłuchiwać obowiązkowego kazania księdza katolickiego, które miało na celu nawrócenie ich, kazanie było płatne". getto istniało do 1870. 

w xvi w powstały getta w pradze, frankfurcie, trieście, w gettach powstawały synagogi. 

getta xvi w były otoczone murami i zamykane na noc. żydzi nie mogli prowadzić przedsiębiorstw poza gettem (??? to bajer), mieli zakaz pracy w wielu zawodach, nie mogli pobierać edukacji w szkołach wyższych, mieli zakaz zatrudniania służących katolików, byli zobowiązani do noszenia żółtych odznak (to chyba poza gettem?). wzrosło bezpieczeństwo żydów i ilość oskarżeń o mordy rytualne. 

w ii poł xvi w nasiliły się napady na żydów w czechach. żydzi byli oskarżani o okultyzm i bezbożne praktyki. 

dekret ferdynanda i z 1561 o wypędzeniu żydów z czech został wstrzymany dzięki absolucji papieskiej uzyskanej przez mordechaja meiselsa. 

po zdobyciu połocka w 1563 rosyjski car iwan groźny kazał utopić w dźwinie wszystkich żydów. 

w 1563 wprowadzono w polsce pogłówne żydowskie w wysokości florena. zygmunt ii august wprowadził autonomię gminną dla żydów. 

w 1567 powstaje w polsce pierwsza jesziwa. 

w 1569 i 1593 ukazały się dekrety papieskie wypędzające żydów z państwa kościelnego z wyjątkiem rzymu, ankony i hrabstwa venaissin. 

talmud był potępiany przez papieży jako książka heretycka. 

1573 - wygnanie żydów z elektoratu brandenburgii. 

w 1580 - stefan batory powołuje sejm czterech ziem dla żydów z korony. 

w 1582 edykt cesarza niemieckiego wypędził żydów ze śląska, mogli mieszkać jedynie w białej i głogówku. 

1590 - wygnanie żydów z księstwa brunszwiku. 

w xvii w w polsce żyło drugie na świecie (po turcji) skupisko żydów na świecie. coraz częstsze oskarżenia o bezczeszczenie hostii, mordy rytualne, wytaczanie krwi z dzieci na macę. 

1620, 1627, 1634 - tumulty antyżydowskie w lublinie. 

w 1621 synod diecezji krakowskiej wezwał, aby nie krzywdzić żydów. 

żydzi w chile - za panowania hiszpanów w chile praktykowanie judaizmu było zakazane, osoby czyniące to po kryjomu były prześladowane (np wyrok śmierci dla francisco maldonado de silva w 1639). 

1646 - tumult antyżydowski w lublinie, zniszczono 19 domów żydowskich, zabito 8 osób, 50 zostało rannych. 

ukraińskie powstanie chmielnickiego rozpoczęte w 1648 znaczyło się falą pogromów, na skutek których zginęło 100-200 tys żydów (min w łukowie). mordowano żydów jako poborców ceł, myt, podatków, dzierżawców. zmuszano żydów do przejścia na prawosławie (później edykt jana ii kazimierza pozwolił im wrócić do judaizmu). "kozacy cięli rodały tory w kawałki i przerabiali je na worki lub buty". ugoda w zborowie z chmielnickim zakazywała żydom pobytu na kijowszczyźnie i bracławszczyźnie. 

po powstaniu chmielnickiego w 1648 miała miejsce emigracja żydów z polski do niemiec. 

w 1655 miał miejsce najazd kozacko-moskiewski na lublin. najeźdźcy doszczętnie zniszczyli miasto żydowskie i synagogę (kazimierz iii wielki wydał żydom przywilej na osiedlanie się na wzgórzu zamkowym, gdzie powstała dzielnica żydowska, kazimierz iv jagiellończyk nadał żydom przywilej swobodnego handlu). 

w 1657 szwedzi zamordowali ok 1000 żydów podczas potopu szwedzkiego, z lubością palili synagogi (więcej patrz w rozdziale geograficzne miejsca kultu). 

z drugiej strony padały oskarżania żydów o współpracę z najeźdźcą np skazano żydów za wskazanie szwedzkimu komendantowi ukrycia srebrnego ołtarza świętego stanisława w krakowie, zniszczenie go i przetopienie na srebro. 

w 1660 w ramach odzyskiwania palestyny przez osmanów miało miejsce zniszczenie safedu i pogrom mieszkańców przez druzów. podobnie postąpiono w tyberiadzie. 

w 1670 leopold i wypędził żydów z wiednia i arcyksięstwa austrii, uchodźców przyjął elektor brandenburski fryderyk i. 

w latach 1686-1740 żydzi z węgier uciekają do polski. 

chuetas to grupa marranów hiszpańskich, która osiedliła się na balearach. w latach 1675-1691 zostali poddani trybunałowi inkwizycji, 38 osób spalono. do 1782 nie mieli prawa przystępowania do cechów rzemieślniczych, wstępowania do armii, piastowania stanowisk publicznych, wstępowania do stanu duchownego.

Waldemar Mierniczek