27. judaizm i religie powiązane (hebrajczycy, izrael, kabała, karaimi, mandaizm, mozaizm, palestyna, samarytanie, żydzi) oraz ringatu

 27. 10. 2. 4. obrzędy i zwyczaje nie związane z porami roku (cz 4)

szabat hagadol, pascha (pesach, święto przaśników) (cz 2)

noc paschalna to kluczowy punkt kalendarza liturgicznego, ma odwzorowywać wydarzenia z oryginalnej nocy paschalnej. święto przaśników to tydzień po niej następujący. 

hagada paschalna na pamiątkę plag egipskich i wyjścia żydów z egiptu jest odczytywana podczas ślubów i pogrzebów, podczas wieczerzy sederowej na święto paschy, zawiera wyliczenie niezbędnych modlitw, obowiązkowych potraw na sederowym stole, wierszyki i wyliczanki dla dzieci. 

główne uroczystości paschy odbywają się w pierwszym (w diasporze 1 i 2) dniu, centralnym wydarzeniem jest wieczerza sederowa z odczytywaniem hagady - historii wyjścia z egiptu. 

stawia się dwie świece na stole, jeden z kielichów, zwany kielichem eliasza, powinien się wyróżniać. uczta rozpoczyna się od jajek gotowanych na twardo, talerz jest podzielony na sześć części zawierających: zeroa (upieczone mięso (np udziec) z kością – symbol ofiary paschalnej), bejca (jajko na twardo – symbol ofiary świątecznej), maror (gorzkie zioła, np chrzan lub sałata), charoset, karpas (warzywo: rzodkiewka, seler, pietruszka, surowa cebula, które symbolizują żywotność domu izraela), chazeret (dwa rodzaje gorzkich ziół), do tego słona woda do maczania warzyw i maca szmura. wypija się (wg innej wersji ulewa się) cztery kielichy wina na wspomnienie każdej z plag egipskich (plag było dziesięć?). inna wersja: mięso i jajko nie są spożywane. 

cafun - 11 punkt paschalnego sederu wg "hagady paschalnej" zawierającej 14 głównych punktów. w czasie cafun (zakończenie uczty) spożywany jest afikoman (ostatni kawałek macy) na cześć przejścia przez morze czerwone. afikoman należy spożyć przed północą, został schowany na początku uczty, dzieci próbują go znaleźć, a za zwrot żądają prezentu. po spożyciu afikomanu już nic nie można spożywać prócz wina z kielicha trzeciego i czwartego. 

oczekiwanie na mesjasza jest elementem sederu paschalnego, otwarte drzwi, czwarty kielich czekający na eliasza. 

w czasie sederu paschalnego, piąty kielich jest kielichem eliasza, odmawia się modlitwy "szefoch chamatecha" (wylej swój gniew) i "elijachu hanawi" (eliasz prorok), co jest związane z oczekiwaniem eliasza. nie wolno z niego pić, wino z piątego kielicha wlewa się z powrotem do butelki. ponieważ jest ono wlewane z kielichów wszystkich uczestników sederu, symbolizuje, że wszyscy muszą działać wspólnie. otwierane są drzwi, aby zaprosić eliasza, zostawia się puste krzesło przy stole jako krzesło proroka eliasza. po odśpiewaniu modlitw drzwi zamyka się. 

mojżesz i aaron nakazali przed wyjściem żydów z egiptu złożenie ofiary z baranka, niekwaszonego chleba (macy) i gorzkich ziół. 

rośliny-kandydatki do tytułu „gorzkich ziół” używanych do zaprawienia mięsa podczas paschy: chaber gwieździsty, mięta długolistna, mikołajek kreteński, mlecz zwyczajny, sałata siewna, reichardia tingitana, cichorium pumilum i cykoria podróżnik. 

od czasu zburzenia drugiej świątyni zaprzestano krwawych ofiar, nie jest wymagana rytualna czystość i odprawiano drugą paschę (14 ijar) dla osób, które w pierwszym święcie nie mogły uczestniczyć. 

istniał obowiązek przyniesienia dojrzałego snopa jęczmienia (jęczmień dwurzędowy i jęczmień zwyczajny) w drugim dniu po święcie paschy, zbioru jęczmienia dokonywano w nocy (także w szabat), a rano zanoszono do świątyni. przed ofiarowaniem jęczmienia nie wolno było spożywać ziarna pochodzącego z tegorocznych zbiorów. 

pejsachówka to wódka ze śliwek sporządzana z zachowaniem przepisów rytualnych, spożywana przez żydów w czasie święta paschy. 

siódmy dzień paschy jest obchodzony na pamiątkę przejścia przez morze czerwone, czytana jest parasza z księgi wyjścia. 

tradycje lokalne paschy: 

- człowiek z workiem na plecach pukał do drzwi i opowiadał historię wyjścia z egiptu (sefardyjczycy), 

- chowanie macy przed dziećmi, kiedy ją znaleźli dostawali podarunek (aszkenazyjczycy).

Waldemar Mierniczek